Шымкентте IX Халықаралық театр фестивалі өтуде.

– 95 жыл бойы, тіпті Ұлы Отан соғысы кезінде де, біздің театр табанды түрде жұмыс істеді, дамуын жалғастырды, – дейді драматург Сая Касымбек. – 1936-1938 жылдары талантты қазақ жастарының делегациясы Ленинградқа режиссер, театр және кино актері Василий Меркурьевтен білім алу үшін жіберілді. 22 актер кәсіби студияны бітіріп, барлығы Шымкентке оралды. Мұнда алғашқы қазақ кәсіби режиссері Халел Шаженов, қазақ театрының негізін қалаушы және реформаторы Жумат Шанин, халық артисі атағын алған алғашқы әйел-режиссер Гайнижамал Хайруллина карьерасын бастады. 1942 жылы Халел Шаженов және 17 актер майданға кеткенде, ол театрды басқаруды өз қолына алды. Бұл адамдар – тек шымкент театрының ғана емес, елдің театр өнерінің алтын қоры.

Кең ауқымды мәдени шара ең үздік театр қайраткерлерін жинады, олар көрермендердің қол шапалақтауымен қызыл кілеммен өтті. Олардың арасында – КСРО және Қазақстанның халық артисі Асанали Ашимов, Жумат Шаниннің немересі Болат Шанин, ТЮРКСОЙ өкілі Гоз Кемальбей, Қазақстан театр қайраткерлері одағының төрағасы, Қазақстан Республикасының халық артисі Тунгышбай Жаманкулов, сондай-ақ Өзбекстан, Әзірбайжан, Грузия, Румыния, Түркия, Қырғызстан, Ресейдің танымал мәдениет қайраткерлері болды.

Фестивальдің салтанатты ашылу рәсімінің қатысушылары Жумат Шаниннің ескерткішіне гүл шоқтарын қойып, театрдың құрылу тарихымен танысып, оның сахнасында еңбек еткен дарынды режиссерлер мен актерлерді, соның ішінде Хадиша Бокеева мен Амина Умирзакованы еске алды.

Фестиваль Сая Касымбектың «Атжалман ғасыр» пьесасы бойынша спектакльмен ашылды. Көрермендер Жумат Шаниннің театрға қалай келгенін, оның реформалау үшін не істегенін білді. Сахнада 30-шы жылдардың драмалық оқиғалары өрбіді, Шаниннің өмірінің соңғы жылдары туралы баяндайды.

– Жумат Шанин – талантты театр режиссері, дегенмен арнайы білім алған жоқ, – дейді сыншы Алия Бопежанова. – Өкінішке орай, оған трагедиялы тағдыр жазылған. 1937 жылы оны халықтың жауы деп жариялап, атып тастаған. Ұзақ жылдар бойы оның есімі аталмады. Қазір Шаниннің шығармашылық мұрасы зерттелуде, ал Шымкенттегі театр оның есімімен аталады.

Газиза Касенова театрда 43 жыл жұмыс істеді. Қазір ол Астанада тұрады, бірақ қуана шақыруды қабылдап, мерейтойға келді, әріптестерімен кездесіп, Алия Молдагулованың рөлін еске алды.

– Театр – менің өмірім, менің махаббатым, – дейді Газиза Касенова. – Мен спектакльдерге мейрам ретінде келемін. Театрды ешқашан жұмыс ретінде санамадым, мұнда мен ләззат алдым, мұнда өмір сүрдім. Рөлмен жұмыс істеу, сонымен қатар өзіммен жұмыс істеу мені қуантты.

Фестиваль бағдарламасы өте қызықты және мазмұнды, күн сайын екі спектакль көрсетіледі. Күндізгі көрсетілімдер Ресей драма театрының сахнасында, кешкісін Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының сахнасында өтеді.

Самарқанд облыстық музыкалық драма театрының директоры Искандар Султанов осындай фестивальдер әрбір қатысушы елдің тарихы, дәстүрлері, мәдениетімен танысуға мүмкіндік беретінін, сондай-ақ шығармашылық ұжымдардың тығыз өзара әрекеттесуіне ықпал ететінін айтты. Ол Шымкенттегі әріптестерімен сөйлескенде, қазақ тілінде спектакль қою идеясы туғанын мойындады.

Фестиваль актерлер мен режиссерлер үшін танысу, қарым-қатынас және шығармашылық алмасу алаңы болды. Олар бір-бірінің шығармашылығымен танысады, актерлік шеберлік және сахналық сөйлеу бойынша шеберлік сабақтарына қатысады. Оның бірін танымал режиссер Юрий Бутусов өткізеді.

Спектакльдерді бағалайтын халықаралық қазылар алқасы Асанали Ашимовтың жетекшілігімен, ол кезінде Орталық Азия елдерінің Халықаралық театр фестивалін өткізуді бастамашысы болған. Жабылу рәсімінде «Ең үздік спектакль», «Ең үздік режиссура», «Ең үздік әйел рөлі», «Ең үздік ер рөлі» сияқты бірнеше номинацияларда жеңімпаздар жарияланады.

Фестиваль А. Чеховтың «Дядя Ваня» пьесасы бойынша спектакльмен аяқталады, оны Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры М. О. Ауэзовтың атында ұсынады.