2024 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның банктік секторы бизнеске 18,9 триллион теңге мөлшерінде жаңа несиелер берді, деп хабарлайды ҚР Қаржыгерлер қауымдастығы. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 18,5% немесе 3,0 триллион теңгеге көп. Берілген жаңа несиелердің 96%-ы БВУ-ға тиесілі.
Кредит беру көлемінің өсуінің драйвері ретінде ірі бизнес (+23%) көрінді, олардың несие ресурстарының құнының біртіндеп төмендеуі, өтінімдердің орташа мөлшерінің артуы (жылдың басындағы 7,3 миллиард теңгеден 8,8 миллиард теңгеге дейін), инвестициялық жобаларды жүзеге асыру және 2023 жылға жинақталған сұраныс, сондай-ақ, мақұлдау деңгейінің жоғары болуы әсер етті.
Экономиканың салалары бойынша ірі бизнестің өсімі үш салаға шоғырланды: сауда (+816 миллиард теңге), өнеркәсіп (+503 миллиард теңге) және көлік (+104 миллиард теңге). Бұл салалардың ЖІӨ-ге қосқан үлесінің позитивті динамикасына (сауда 9,1%, өнеркәсіп 2,8%, көлік 8,5% өсті) және экономиканың жалпы көлеміндегі елеулі үлесіне (тиісінше 19%, 26% және 6%) байланысты.
Кіші және орта бизнес сегментінде жаңа несиелердің берілімі 15% және 18%-ға өсті, бірақ ресурстардың құнының өзгерісі, несие өтінімдерінің санының (мемлекеттік бағдарламалар бойынша қаржыландырудың уақытша болмауы себепті) төмендеуі, олардың қаржылық жағдайының нашарлауы және мақұлдау деңгейінің төмендеуі әсер етті.
НБРК-ның 2024 жылдың қорытындылары бойынша статистикалық талдау нәтижелеріне сәйкес, кіші бизнес арасында тұрақты кәсіпорындардың үлесі 17,6%-ға (жылдың басында 19,5%) төмендеді, ал орта бизнес арасында 16,9%-ға (17,4%) дейін төмендеді.
Ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру аясында негізгі қорларды сатып алу (+37%) салыстырмалы түрде жоғары өсімді көрсеткенімен, әлі де айналым құралдарын толықтыру (барлық берілген несиелердің 66%-ы) басты үлесті алады, себебі жүйедегі пайыздық мөлшерлемелердің жоғары болуы және операциялық қызметті қамтамасыз ету (шикізат, материалдар мен тауарларды сатып алу, логистика шығындарын жабу, қажетті ликвидтілікті сақтау және т.б.) қажеттілігі туындайды.
Сонымен қатар, ірі бизнестің несиелері бойынша бағалық шарттар базалық ставканың өзгерістеріне ең сезімтал болды (төмендегі мәліметтерді қараңыз), ал МСБ-да айқын трансмиссия байқалмады, мүмкін, бұл қолжетімді субсидиялар мен кепілдіктердің арқасында, олар несиелердің соңғы құнын едәуір төмендетеді.
Мемлекеттік бағдарламалардың қолжетімділігі аясында кіші бизнес несиелерінің негізгі үлесі ұзақ мерзімді несиелерге (52%) тиесілі, бірақ орта және ірі бизнестің үлестері айтарлықтай төмен.
Ағымдағы тоқсанда МСБ тарапынан несиелерге сұраныстың төмендеуі күтілуде, бұл мемлекеттік бағдарламалар аясында қаржыландырудың уақытша болмауымен, бизнес және тұтынушылық белсенділіктің дәстүрлі баяулауымен байланысты, бірақ ірі бизнестің сұранысы ірі инвестициялық және инфрақұрылымдық жобалардың жүзеге асырылуы ықпалымен тұрақты қалуы мүмкін.
Барлық бизнес сегменттерінде (кіші, орта, ірі) және экономиканың барлық салаларында (құрылыс саласында 4,7%-дық төмендеу ғана тіркелді) несиелеудің екі таңбалы өсімі жалғасуда, бұл несие шарттарының жұмсаруымен (жеке субъектілерде), жаңа өнімдердің іске қосылуымен (нарыққа бизнес үшін кепілдікпен және кепілсіз скорингтік өнімдер шығарылды), кәсіпкерлер арасында несие берудің белсенді енуімен (бизнес несие алушылар саны 531,7 мыңға дейін өсті, жыл басында 440,8 мың болды), бизнес несиелеуді ынталандыру бойынша реттеуші шаралармен байланысты.
Сонымен қатар, тартылған бизнес несиелерінің екі үшінші бөлігі (барлық бизнес несиелерінің 66%) айналым құралдарын толықтыруға бағытталған, «ұзақ» несиелерді алудың тиімсіздігі және экономикадағы сауда саласының басымдылығына (26%) байланысты.
Негізгі ставканың өсуінен кейін кәсіпорындардың несиелеу шарттары (несие бойынша пайыздық мөлшерлеме, қосымша комиссиялардың мөлшері) мен нецензиялық шарттары (несиенің мөлшері мен мерзімі, қарыз алушының қаржылық жағдайына және кепілге қойылатын талаптар) туралы бағалаулары нашарлады.
Осы уақытта экономикада инфляциялық жоғары тәуекелдер (реттелетін қызметтер бағасының өсуі, шикізат, электр энергиясы және импорттық комплектующих бағасының өсуі, жоғары фискалдық шығындар, валюта курсының әлсіреуінің бағаларға әсер етуі) бірінші жартыжылдықта монетарлық жағдайлардың қалыпқа келуіне кедергі келтіруі мүмкін, несие шарттарының жақсаруын тежейді. Дегенмен, ағымдағы тоқсанда өңдеу өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы және құрылыс салаларында кәсіпорындар арасында несиелерге сұраныстың артуы болжануда.