Нарық қатысушыларының пікірлері
Сауалнамаға қатысқан барлық сарапшылар Қазақстанға OTP Bank-тің кіретіндігі туралы келісімге келді. Halyk Bank-тің басшысы Умут Шаяхметова шетелдік банктердің, оның ішінде венгриялықтардың, келуі нарықтағы қалыпты үрдіс екенін атап өтті.
«Мен венгриялық банктер туралы нақты айта алмаймын, бірақ OTP Bank-тің Узбекистанға кіргенін, яғни банкті жекешелендіру аясында сатып алғанын білемін. Үлкен халықаралық банктердің стандарттары жоғары болған сайын, нарық үшін жақсы. Дегенмен, Қазақстанда 21 тіркелген шетелдік банктің 12-сі жұмыс істеп жатқанын ескеру қажет. Олардың экономикаға кредит беру көлемі 5%-дан аспайды», — деп атап өтті Шаяхметова.
Ол шетелдік банктерді Қазақстанға тартудың мақсат болмауы тиіс екенін қосып өтті. Шаяхметова атап өткендей, шетелдік қаржы ұйымдары Қазақстан экономикасын тікелей кредиттеуге мүмкіндігі бар, елде физикалық түрде болудың қажеті жоқ. Мұндай ұйымдар корпоративтік клиенттермен байланысты тәуекелдерді қабылдауға және Қазақстан экономикасына инвестиция салуға мүдделі болуы тиіс.
Қаржы сарапшысы Андрей Чеботарев те OTP Bank-тің Қазақстан нарығына шығу үшін ең үлкен мүмкіндіктері бар екенін айтады, өйткені ол Ресейде бұрыннан бар және постсоветтік елдерде жұмыс тәжірибесі бар. OTP Bank компаниялар тобы географиялық тұрғыдан 12 елде, оның ішінде Албания, Болгария, Хорватия, Сербия, Украина, Ресей, Молдова, Черногория, Словения және Узбекистанда бар.
Реттеушінің позициясы
АРРФР хабарлағандай, 2025 жылдың 24 ақпанына дейін Қазақстанда венгриялық банктердің филиалдарын немесе еншілес ұйымдарын ашу туралы өтініштер түскен жоқ. Реттеуші 2024 жылдың соңында Венгрияның екі ірі коммерциялық банкі — OTP Bank және MBH Bank-пен келіссөздер жүргізілгенін еске салды. Тараптар банктік салада ынтымақтастықты кеңейту мүмкіндіктерін талқылау үшін тұрақты өзара байланыстарды жалғастыру туралы келісімге келді.
АРРФР сонымен қатар 2024 жылы Қазақстан президенті Касым-Жомарт Токаевтың Венгрияға сапары барысында венгриялық Ұлттық банкпен (Magyar Nemzeti Bank) ынтымақтастық жөніндегі меморандумға қол қойылғанын атап өтті. Бұл құжат Базель комитетінің стандарттарына сәйкес банктерді трансшекаралық бақылауды тиімдірек қамтамасыз ету үшін қабылданды.
АРРФР Токаевтың 2023 жылғы тапсырмасын да еске салды, онда ол елге сенімді шетелдік банктерді тарту және нарықтағы бәсекелестікті арттыру міндетін қойды. Осы мақсатта реттеуші шетелдік банктерді немесе олардың филиалдарын ашу тәртібіне қойылатын талаптарды жеңілдетуді жоспарлап отыр. Құжаттар тізімі қысқартылады, сондай-ақ резидент еместердің банктерінің филиалдарына қойылатын реттеуші талаптар төмендетіледі. Агенттікте қазіргі уақытта шетелдік банктер үшін лицензия алу процесі екі кезеңнен тұратынын және бір жылға дейін созылуы мүмкін екенін атап өтті.
Шетелдік банк Қазақстанда филиал ашу үшін қандай талаптарды орындауы тиіс
Алғашқы кезеңде қаржы ұйымы АРРФР-ге шетелдік банк немесе филиал ашуға рұқсат алу туралы өтініш беруі керек. Осы құжат шеңберінде акционерлер банктік холдинг статусын және (немесе) банктің ірі қатысушысы болуға келісім алуы тиіс.
Қазақстанда шетелдік банк ашуға ниет білдірушілерге қойылатын негізгі талаптар қаржылық тұрақтылық, акционерлердің мінсіз іскерлік беделі және аналық компанияның халықаралық рейтингтік агенттіктерден минималды қажетті кредиттік рейтингке ие болуы болып табылады. Мұндай қаржы ұйымын ашу үшін құжаттар уәкілетті органмен 65 жұмыс күні ішінде қаралады.
Рұқсат берілгеннен кейін, өтініш беруші бір жыл ішінде:
- Ұлттық банк пен АРРФР талаптарына сәйкес барлық ұйымдастырушылық-техникалық іс-шараларды орындауға;
- сәйкес персоналды жұмысқа алуға;
- банктік қызметті жүзеге асыру ережелерін бекітуге;
- өзінің кеңсесін қамтамасыз етуге;
- «Граждандарға арналған Үкімет» мемлекеттік корпорациясында тіркелуге;
- банк жарғылық капиталын төлеуге/шетелдік банк филиалының активтерін резерв ретінде қалыптастыруға;
- банк акцияларының шығарылымын мемлекеттік тіркеуден өткізуге міндетті.
Содан кейін шетелдік банк АРРФР-ге банктік және басқа операцияларды жүргізуге лицензия алу үшін құжаттар тапсыруы керек, соның ішінде басқарушы қызметкерлер лауазымдарына кандидаттарды келісу үшін қажетті құжаттар. Лицензия алу үшін құжаттар 30 жұмыс күні ішінде қаралады.
Өткен жылдың қараша айында АРРФР Қазақстан нарығына үш шетелдік банкті тарту туралы есеп берді. Реттеушінің мәліметінше, бұл трансформация кезеңінде тұрған корей МФО BNK, БАӘ-нің Abu Dhabi Commercial Bank тобы сатып алған ислам банкі Al Hilal, сондай-ақ катарлық Lesha Bank-ке сатылған Bereke Bank. Барлығы олар елде бірнеше жыл бойы жұмыс істеп келеді.
Шетелдік капиталға ие тағы екі МФО банке айналдыру процесінде: Solva және KMF. Өткен жылдың соңында біріншіге нормативтік талаптарға сәйкес келмеу себепті рұқсат беруден бас тартылды. Топтың басшысы Константин Барабанов «реттеуші компанияның барлық құжаттарын толық қарастырып үлгермеді» деп айтты.