ҚР Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігінің статистикасына сәйкес, 3,75 трлн теңге көлеміндегі зейнетақы төлемдерінің рекордтық деңгейінде баламалы зейнетақы құралдарына қызығушылықтың артуы байқалады. ҚР Ұлттық банкінің деректеріне сәйкес, 2024 жылы зейнетақы аннуитеттік сақтандыру бойынша сыйақылар көлемі 337,6%-ға өсіп, 457,1 млрд теңгеге жетті. Бұл туралы Freedom Life сақтандыру компаниясының зерттеуінде айтылған.
Зейнетақы жүйесінің қазіргі жағдайы
Қазақстандағы зейнеткерлер саны – 2 млн 445 мың. Орташа зейнетақы мөлшері 143 248 теңгені құрап, оның ішінде базалық зейнетақы 47 459 теңге, ал жинақтық зейнетақы 95 789 теңгені құрайды, зерттеуде көрсетілген.
Аналитиктер 2025 жылдың басында базалық зейнетақының 6,5%-ға, инфляция деңгейіне сәйкес, артқанын атап өтті, ал жинақтық зейнетақы 8,5%-ға өсіп, инфляциядан 2%-ға асып түсті. «Минималды базалық зейнетақының өмір сүру минимумының 70%-ына, ал максималдысының 120%-ына дейін арттыруы ерекше маңызды болып табылады», - делінген зерттеуде.
Зейнетақы таңдауларының трансформациясы
Сақтандыру нарығының құрылымын талдау қазақстандықтардың таңдауларында түбегейлі өзгерістерді анықтады. Зейнетақы аннуитеттік сақтандыру жалпы сыйақылардың 46,8%-ын құрап, жылдық өсімі 20,1%-ды көрсетті (зерттеуде «әсерлі» деп аталған).
Зейнетақы аннуитеттері нарығының өсу факторлары
2024 жылы зейнетақы аннуитеттері нарығының өсуі аналитиктердің пікірінше, өзара байланысты факторлардың кешенімен байланысты.
Олардың бірі ретінде демографиялық тенденциялардың «маңызды әсерін» атап өтеді. «Қазақстанда өмір сүру ұзақтығының тұрақты өсімі байқалады: статистика бойынша, елдегі орташа өмір сүру ұзақтығы 75,9 жылға жетті. Осы уақытта зейнетке дейінгі жастағы азаматтардың (50-60 жас) үлесі тұрғындардың 15%-дан астамын құрайды. Бұл жастағы топ зейнетақы аннуитеттеріне, әсіресе ерте зейнетке шығу мүмкіндігіне ерекше қызығушылық танытады», - делінген зерттеуде.
Басқа факторлар ретінде макроэкономикалық (қаржы нарықтарындағы жоғары құбылмалылық және инфляциялық қауіптер) және қаржы секторындағы технологиялық трансформацияны (құжаттармен жұмыс істеу процестерінің цифрландыруы зейнетақы өнімдеріне қолжетімділікті едәуір жеңілдетті) атап өтті. 2024 жылы зейнетақы аннуитеттері бойынша келісім-шарттар аясында ЕНПФ-тан КСЖ-ға жинақтарды аудару процедурасы оңтайландырылды, зерттеу авторлары еске салады. Жаңа ережелер бойынша, салымшылар зейнетақы аннуитеті келісім-шартын тікелей сақтандырушылардың офисінде және КСЖ сайтында онлайн режимінде жасай алады, өздерінің зейнетақы жинақтарын КСЖ-ға аудару үшін ЕНПФ-қа өтініш бермей.
Аналитиктердің пікірінше, зейнетақы аннуитеттері нарығының өсуінің тағы бір маңызды факторы халықтың қаржылық сауаттылығының артуы болды.
Нарықтың 2030 жылға дейінгі даму болжамдары
Алдағы екі жылда Қазақстанда зейнетақы аннуитеттерінің үлесінің одан әрі өсуі – өмірді сақтандыру нарығының 55-60%-ына дейін, жалпы сыйақылар көлемінің 500-550 млрд теңгеге дейін артуы күтілуде, зерттеу авторлары болжайды. Бұл кезең жаңа өнім шешімдерін белсенді дамытумен және негізгі ойыншылар арасында бәсекелестіктің күшеюімен ерекшеленеді.
2027-2028 жылдарға қарай нарық, ықтимал, 600-650 млрд теңге деңгейінде тұрақталады. «Бұл кезеңде тұрақты тұтынушылық таңдаулардың қалыптасуы және әртүрлі кәсіби топтар үшін арнайы зейнетақы өнімдерінің пайда болуы күтіледі», - деп жазады аналитиктер.
2029-2030 жылдары «халықаралық қаржы нарықтарымен интеграция, трансшекаралық зейнетақы өнімдерінің дамуы және зейнетақы активтерін басқаруда жасанды интеллект технологияларын енгізу» болжануда. Осы уақытқа дейін, зерттеуде айтылғандай, нарық көлемі 800-850 млрд теңгеге жетуі мүмкін.